کودکان در سنین پایین، بیشترین یادگیری را از طریق بازی تجربه می‌کنند. انتخاب اسباب‌بازی‌های آموزشی مناسب، نه‌تنها سرگرمی‌شان را تأمین می‌کند، بلکه مهارت‌های ذهنی، حرکتی و اجتماعی آن‌ها را نیز تقویت می‌نماید. اما در بازار امروز که پر از محصولات رنگارنگ و جذاب است، چگونه می‌توان بهترین گزینه را انتخاب کرد؟
اسباب‌بازی آموزشی فقط یک وسیله برای بازی نیست، بلکه ابزاری است که به رشد شناختی، عاطفی و فیزیکی کودک کمک می‌کند. تحقیقات نشان داده‌اند کودکانی که با اسباب‌بازی‌های هدفمند بازی می‌کنند، در حل مسئله، خلاقیت و تعاملات اجتماعی عملکرد بهتری دارند.
برای نوزادان، آویز و جاسوییچی کودک می‌تواند اولین ابزار آموزشی باشد. این وسایل با رنگ‌های شاد و حرکت‌های آرام، توجه نوزاد را جلب کرده و به تقویت بینایی و هماهنگی چشم و دست او کمک می‌کنند. بعد از چند ماه، جغجغه به یکی از محبوب‌ترین اسباب‌بازی‌های آن‌ها تبدیل می‌شود که علاوه بر سرگرمی، مهارت گرفتن و لمس کردن را نیز پرورش می‌دهد.
در این سن، کودکان به دنبال کشف دنیای اطراف خود هستند. جغجغه، آویز و جاسوییچی کودک و اسباب‌بازی‌های نرم با بافت‌های مختلف، انتخاب‌های مناسبی هستند. این وسایل به رشد حواس پنجگانه و بهبود هماهنگی حرکات ظریف کمک می‌کنند.
کودکان در این سن عاشق ایفای نقش هستند. عروسک‌ها، وسایل پزشکی کوچک و آشپزخانه اسباب‌بازی، به آن‌ها اجازه می‌دهند دنیای بزرگسالان را شبیه‌سازی کنند. این بازی‌ها نه‌تنها خلاقیت، بلکه مهارت‌های زبانی و اجتماعی آن‌ها را نیز تقویت می‌کنند.
در این مرحله، بازی‌های ساختنی، پازل‌ها و حتی ابزار شوخی بی‌ضرر می‌توانند به تقویت تفکر منطقی و حل مسئله کمک کنند. همچنین، تفنگ و مبارزه (البته از نوع غیرخشن و ایمن) می‌تواند به بهبود هماهنگی حرکات و کار گروهی منجر شود.
بعضی از اسباب‌بازی‌ها، علاوه‌بر جنبه آموزشی، جنبه تزئینی نیز دارند. اسباب‌بازی زینتی مثل ماکت‌های حیوانات یا ماشین‌های کوچک، می‌توانند دکور اتاق کودک را نیز زیباتر کنند. از طرفی، اسباب‌بازی شانسی مثل بسته‌های غافلگیرکننده، هیجان خاصی به بازی می‌دهند و معمولاً موردعلاقه بچه‌ها هستند.
خرید اسباب‌بازی آموزشی فقط اولین قدم است. برای اینکه این وسایل واقعاً تأثیرگذار باشند، باید به‌درستی در زندگی روزمره کودک جای بگیرند. بسیاری از والدین فکر می‌کنند همین که اسباب‌بازی را در اختیار کودک بگذارند کافی است، اما تعامل شما با کودک هنگام بازی، تفاوت بزرگی ایجاد می‌کند.
وقتی کودک با جغجغه بازی می‌کند، فقط آن را تکان نمی‌دهد؛ در حال یادگیری رابطه بین علت و معلول است. شما می‌توانید با گفتن جملاتی مثل “آفرین، چه صدای قشنگی داره!” یا “دیدی وقتی تکونش میدی صدا میده؟” این فرآیند یادگیری را تقویت کنید.
برای کودکان بزرگ‌تر که با عروسک یا وسایل ایفای نقش بازی می‌کنند، مشارکت در بازی می‌تواند به رشد مهارت‌های زبانی و اجتماعی کمک کند. مثلاً اگر کودک نقش دکتر را بازی می‌کند، شما به عنوان بیمار سوال بپرسید: “دکتر، سرم درد می‌کنه، چکار کنم؟” این کار به او کمک می‌کند تا دایره لغاتش را گسترش دهد و نحوه تعامل با دیگران را تمرین کند.
تحقیقات نشان داده‌اند که وقتی کودکان با تعداد کم‌تری اسباب‌بازی مواجه می‌شوند، عمیق‌تر و خلاق‌تر بازی می‌کنند. به جای اینکه ده‌ها اسباب‌بازی را همزمان در اختیار کودک بگذارید، بهتر است برخی از آن‌ها را گردش دهید. مثلاً یک هفته آویز و جاسوییچی کودک و جغجغه را در دسترسش بگذارید و هفته بعد آن‌ها را با یک اسباب‌بازی شانسی جدید یا وسایل ایفای نقش جایگزین کنید. این کار باعث می‌شود کودک هر بار با اشتیاق بیشتری با اسباب‌بازی‌ها تعامل داشته باشد.
برخی از اسباب‌بازی‌ها مانند عروسک، ماشین‌های کوچک یا تفنگ و مبارزه (از نوع غیرخشن) هیچ‌گاه از مد نمی‌افتند. دلیل این موضوع ساده است: این اسباب‌بازی‌ها به کودکان اجازه می‌دهند دنیای بزرگسالان را شبیه‌سازی کنند و همین موضوع برایشان جذاب است. حتی اسباب‌بازی شانسی که معمولاً یک عنصر غافلگیری دارد، همیشه برای بچه‌ها هیجان‌انگیز است چون حس کنجکاوی آن‌ها را تحریک می‌کند.
والدین باید به‌صورت فعال در بازی کودکان مشارکت داشته باشند، اما نه به‌صورتی که کنترل بازی را کامل در دست بگیرند. بهتر است گاهی فقط نظاره‌گر باشید و ببینید کودک چگونه با اسباب‌بازی آموزشی تعامل می‌کند. این کار به شما کمک می‌کند علایق و استعدادهای پنهان او را کشف کنید.
همچنین، اگر کودک به‌صورت مکرر از یک نوع اسباب‌بازی مانند ایفای نقش یا تفنگ و مبارزه (البته در حد بازی‌های کودکانه) استقبال می‌کند، می‌توانید اسباب‌بازی‌های مرتبط بیشتری برایش تهیه کنید تا این علاقه را به سمت یادگیری مهارت‌های جدید هدایت کنید.
یک اسباب‌بازی آموزشی خوب، نه‌تنها کودک را سرگرم می‌کند، بلکه به او کمک می‌کند تا دنیای اطرافش را بهتر بشناسد و برای چالش‌های آینده آماده شود. از آویز و جاسوییچی کودک برای نوزادان گرفته تا بازی‌های ایفای نقش برای کودکان پیش‌دبستانی، هرکدام می‌توانند سکوی پرتابی برای رشد ذهنی و اجتماعی کودک باشند.
پس در انتخاب این وسایل دقت کنید، در بازی‌های کودک مشارکت داشته باشید و اجازه دهید خلاقیتش به‌طور طبیعی شکوفا شود. یادتان باشد بهترین اسباب‌بازی‌ها آن‌هایی هستند که کودک را به فکر کردن، کشف کردن و خلق کردن تشویق می‌کنند!
